Selo Knežina, sada centar istoimene mjesne zajednice opštine Sokolac, u stara vremena je bilo gusto naseljeno i imalo odlike varoši, a danas u širem naselju ima šezdesetak domaćinstava, područnu školu sa nekoliko đaka i jednu prodavnicu.
Osamdesetšestogodišnji mještanin Petar Pilindavić, prijeratni funkcioner opštine Sokolac, prisjeća se priče koja se prenosu sa koljena na koljeno, da je Knežina u davna vremana imala i oko 2.000 stanovnika, prema zapisima nekih putopisaca.
“U priči od starina pominje se da je Knežina bila veće gradsko naselje, da je u jednoj ulici bivalo 17 dućana /čikmi/, te više zanatskih radnji i han, a na Bioštici koja protiče kroz selo i na nekoliko okolnih rječica radilo je 11 vodenica”, prisjeća se Pilindavić.
On dodaje da se i danas dijelovi naseljenog mjesta Knežina nazivaju Čaršija, Toplik, Roguljići, Podhaman i Trgovište.
Čaršija se prostire na tridesetak dunuma između sadašnjeg manastira i džamije, Toplik je izvor sa prosječnom temepraturom vode oko 17 stepeni Celzijusovih i ne zna se da li je korišten kao banja.
Pilindavić u priči za Srnu ističe, da se i sada, prilikom dubljih zemljanih radova nailazi na ostatke posuđa i drugih kućanskih predmeta.
On tvrdi da je, i prema istorijskim izvorima, Knežina izrasla u gradsko naselje u drugoj polovini 16. vijeka, u vrijeme osmanske vladavine, te jedno vrijeme bila čak i sjedište Biračkog kadiluka.
Interesantno je, kaže, da je u Knežini, prema predanju, izgrađen jedan od prvih pravoslavnih hramova na ovom području, ali i jedna od prvih džamija u BiH, što ide u prilog tvrdnjama da je Knežina nekada bila značajno naselje u ovom dijelu BiH.
Prema crkvenom Letopisu, navodi on, prva crkva u Knežini izgrađena je 1371. godine kao zadužbina Andrijaša Mrnjavčevića, brata Marka Kraljevića. Nakon ratnih oštećenja nanovo je sagrađena od drveta 1926. godine, a 36 godina kasnije izgrađena je od čvrstog materijala. Ovaj hram je 1989. proglašen manastirom Presvete Bogorodice.
Pilindavić ističe da su muslimani u ovom selu govorili da je njihova džamija građena kada i Begova u Sarajevu, a da istorijski izvori ukazuju da je to bilo za vremena sultana Selima Prvog ili Selima Drugog, te da nosi naziv Selimija. Za nacionalni spomenik BiH proglašena je 2004. godine.
U blizini džamije je poznati izvor “Knežak” na čijoj je bočnoj stijeni nepoznati putnik, ko zna kada, arapskim pismom uklesao poruku za koju mještani tvrde da znači “Mnogo vode, malo hljeba”.
“Ne zna se zasigurno kada i kako je stradala tadašnja kasaba Knežina, da li požarom oko 1765. godine, da li tokom Bečkog rata ili je opustošila od kuga kojih je na ovom području bivalo u više navrata”, navodi Pilindavić.
On se, kaže, ponosi bogatom istorijom svog rodnog kraja o kojoj može da priča danima, počev od vremena Ilira iza kojih su u okolini Knežine ostale gradine, o brojnim nekropolama stećaka, o vremenu vlastele Pavlovića dok je ovuda vodio glavni put Borač-Olovo, do danas kada u širem naselju ima oko 60 domaćinstava.
KNEŽINA KANDIDOVANA ZA SERTIFIKAT “NAJLJEPŠA SELA BiH”
Turistička organizacija Sokolac, u saradnji sa rukovodstvom opštine, kandidovala je Knežinu za sertifikat “Najljepša sela BiH”, imajući u vidu da ovo naselje ima značajno kulturno-istorijsko i prirodno nasljeđe i autentičnu arhitektiru.
Daliborka Krstajić iz ove javne ustanove potvrdila je Srni da Knežina ima raznoliko kulturno nasljeđe od paleolita, preko Srednjeg vijeka i Otomanske imperije, do novije istorije i značajnog prirodnog nasljeđa, te da ne treba zaboraviti nematerijalnu tradiciju koja živi kroz zanatstvo, gastronomiju, nošnju, muziku, igre i gostoprimstvo.
Izvor: / SRNA/
